Klauzule niedozwolone

W większości zdajemy sobie sprawę, jak ważne jest czytanie dokumentów, które podpisujemy. Często się jednak zdarza, że nie mamy możliwości negocjowania warunków i otrzymujemy gotowy szablon. W wielu umowach, czy regulaminach dotyczących różnych dziedzin m.in. finansowej, deweloperskiej lub turystycznej możemy znaleźć tzw. klauzule niedozwolone, zakazane, albo abuzywne. Tak najczęściej nazywane są niekorzystne zapisy, które w sposób rażący i sprzeczny naruszają dobre obyczaje i interesy konsumentów.

Klientka jednej z instytucji finansowych stara się o kredyt. W ofercie przedstawionej przez bank zauważyła niekorzystne dla niej zapisy i domniema, że są to klauzule niedozwolone. Co powinna w tej sytuacji zrobić?  

Z pewnością należałoby ocenić, czy dany zapis jest klauzulą abuzywną. Można to sprawdzić gdyż prawo polskie reguluje pojęcie klauzul niedozwolonych w kodeksie cywilnym. 

Klauzule niedozwolone (zakazane)

W art. 3851 kodeksu cywilnego znajdziemy definicję klauzuli niedozwolonej. Najogólniej, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Artykuł 385³ kodeksu cywilnego zawiera katalog niedozwolonych postanowień umownych.

 Rejestr klauzul niedozwolonych

Ponadto, istnieje rejestr klauzul niedozwolonych, który prowadzi Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tryb wpisywania klauzul abuzywnych do rejestru jest uregulowany w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Na stronie http://uokik.gov.pl/rejestr_klauzul_niedozwolonych2.php znajdziemy szczegółowy spis postanowień umownych, które zostały uznane za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Od momentu wpisania postanowienia do rejestru stosowanie w obrocie z konsumentami staje się zakazane. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przeprowadza regularne kontrole wzorców stosowanych w umowach z konsumentami. Aktualnie rejestr zawiera ok.6 tys. postanowień różnych branż uznanych za klauzule niedozwolone. W umowach, regulaminach i pozostałych dokumentach kredytowych najczęściej spotykane wzorce klauzul niedozwolonych dotyczą:

• wskazania kwot minimalnych opłat i prowizji bez jednoczesnego określenia kwot maksymalnych,
• pobierania podwójnych opłat w sytuacji gdy do umowy kredytu sporządzany jest aneks,
• naliczania prowizji za podwyższone ryzyko po ustanowieniu hipoteki,
• opłaty za zawiadomienie o wypowiedzeniu umowy,
• braku wskazania przesłanek, lub terminów kontroli przedmiotu zabezpieczenia kredytu, albo żądania wyceny, 
• zmiany postanowień regulaminów oraz tabel opłat i prowizji,
• braku konkretnych przesłanek wypowiedzenia umowy przez instytucję finansową, 
• zmiany wysokości oprocentowania,
• obniżenia kwoty kredytu, lub wypowiedzenia umowy w razie niewywiązywania się kredytobiorcy ze swoich zobowiązań w stosunku do innych podmiotów,
• odesłania do wewnętrznych regulacji instytucji finansowej niestanowiących integralnej część umowy,
• nieinformowania o zmianie tabeli opłat i prowizji, 
• zbyt wysokich opłat windykacyjnych, itp. 

Pamiętajmy, że zapisane w umowie niedozwolone klauzule, nie są wiążące dla konsumentów. Taki zapis jest nieważny z mocy prawa i nie obowiązuje. W pozostałym zakresie umowa jest wiążąca. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów kontrolując wzorzec umowy nie rozstrzyga naszego indywidualnego przypadku, ale dokonuje ogólnej oceny. 

Pamiętajmy, zanim podpiszemy umowę przeczytajmy ją najpierw. Jeśli znajdziemy zapisy, których nie rozumiemy, lub mamy wątpliwości, czy są tam zawarte klauzule niedozwolone zawsze możemy skonsultować treść takiej umowy z prawnikiem.

Iwona Karmasz

(Fot. freeimages.com)

Źródła:

Kodeks  cywilny,

http://www.uokik.gov.pl